अबॅकस म्हणजे काय ? | What is Abacus in Marathi
कल्पना करा – 8 वर्षांचा एक मुलगा वर्गात शांतपणे बसला आहे. शिक्षकांनी प्रश्न विचारला: “237 + 468 = ?” संपूर्ण वर्ग वहीत लिहायला लागतो. काही मुलं बोटांवर मोजायला सुरुवात करतात. पण तो मुलगा मात्र डोळे बंद करून काही सेकंदात उत्तर देतो – 705. हे पाहून सगळे थक्क होतात. एवढ्या झटपट गणना कशी झाली असेल?याचं रहस्य आहे – अबॅकस. अबॅकस हा फक्त गणित शिकवण्यासाठी वापरला जाणारा एक साधा Tool नाही, तर तो मुलांचा मेंदू विकसित करणारा, स्मरणशक्ती वाढवणारा आणि आत्मविश्वास निर्माण करणारा एक अप्रतिम शैक्षणिक प्रयोग आहे.आजच्या काळात गणित हा विषय अनेक विद्यार्थ्यांना कठीण वाटतो. “Math म्हणजे Hard” ही भीती लहान वयातच मनात बसते. पण जर गणित खेळासारखं, मजेदार पद्धतीने शिकवलं, तर तीच मुलं Mathematics मध्ये रस घेऊ लागतात.आणि ह्याचसाठी सर्वात उत्तम मार्ग म्हणजे – अबॅकस प्रशिक्षण.
अबॅकसची ओळख
अबॅकस हा एक जुना पण खूप उपयोगी गणिती साधन आहे. यात चौकटीसारखी रचना असते, त्यावर काही काड्या (Rods) असतात आणि त्या काड्यांवर मणी (Beads) लावलेले असतात. हे मणी वर-खाली हलवून संख्या दाखवता येतात. अशा पद्धतीने बेरीज, वजाबाकी, गुणाकार आणि भागाकार अगदी सोप्या पद्धतीने करता येतात. प्राचीन काळात चीन, जपान, ग्रीस अशा अनेक देशांमध्ये अबॅकसचा वापर मोठ्या प्रमाणात होत असे. आजच्या आधुनिक काळातही अबॅकसचा उपयोग मुलांना गणित सोप्या आणि खेळकर पद्धतीने शिकवण्यासाठी केला जातो.
आजच्या काळात अबॅकस
आजच्या काळात Abacus for Kids खूप लोकप्रिय आहे. मुलांना गणितात गती मिळावी, त्यांची स्मरणशक्ती (Memory Power) वाढावी यासाठी शाळांमध्ये आणि खासगी क्लासेसमध्ये अबॅकस शिकवला जातो.
अबॅकस शिकल्यामुळे मुलं मनातल्या मनात (Mental Math) गणना करू शकतात.
एकाग्रता (Concentration) आणि वेग (Speed) दोन्ही सुधारतात.
लहान वयात मुलांना गणिताची भीती (Fear of Math) दूर होते.
अबॅकस शिकण्याची प्रक्रिया
अबॅकस शिकण्याची प्रक्रिया ही टप्प्याटप्प्याने होते. प्रत्येक टप्पा मुलांच्या गणिती कौशल्यांचा, स्मरणशक्तीचा आणि एकाग्रतेचा विकास करण्यासाठी डिझाईन केला जातो. चला प्रत्येक टप्पा सविस्तर पाहू.
1. सुरुवातीचा टप्पा: मणी मोजायला शिकवणे
अबॅकस शिकण्याचा पहिला टप्पा म्हणजे मुलांना फक्त मणी मोजायला शिकवणे.
येथे मुलं मणी वर-खाली हलवून संख्या समजून घेतात.
ही टप्प्याटप्प्याने सराव प्रक्रिया सिंपल गणित समजण्यासाठी मदत करते.
सुरुवातीला मुलांना प्रत्येक रॉडवरील मणी किती संख्या दर्शवते हे शिकवले जाते.
रंगीत मणी वापरल्यास मुलांचा लक्ष अधिक चांगल्या प्रकारे केंद्रित होतो.
या टप्प्यात मुलांच्या हातातील Coordination आणि दृष्टीसंबंधी कौशल्य (Visual-Motor Coordination) सुधारते.
2. Addition आणि Subtraction
एकदा मुलं मणी मोजण्यात प्रवीण होतात, तेव्हा त्यांना Addition (बेरीज) आणि Subtraction (वजाबाकी) शिकवली जाते.
सोप्या उदाहरणांपासून सुरुवात केली जाते, जसे: 23 + 45, 56 – 28.
मुलं मणी हलवून गणना करतात आणि संकल्पना समजतात की संख्या वाढवणे किंवा कमी करणे म्हणजे काय.
या टप्प्यात Calculation Speed आणि Accuracy सुधारते.
नियमित सरावामुळे मुलं वेगाने उत्तर शोधण्याची क्षमता मिळवतात.
3. Multiplication आणि Division
Addition व Subtraction मध्ये प्रवीण झाल्यानंतर मुलांना Multiplication (गुणाकार) आणि Division (भागाकार) शिकवले जाते.
गुणाकारासाठी मुलांना Repeated Addition आणि Division साठी Repeated Subtraction च्या तंत्रांची ओळख करून दिली जाते.
सोप्या उदाहरणांपासून सुरूवात करून हळूहळू मोठ्या संख्यांसह गणना शिकवली जाते.
या टप्प्यात मुलांचा Logical Thinking आणि Problem Solving Skills सुधारतो.
Multiplication व Division मध्ये Mental Abacus वापरण्याची तयारी केली जाते.
4. Mental Abacus (मेंटल अबॅकस)
शेवटच्या टप्प्यात मुलं Mental Abacus वापरायला शिकतात.
यात मणी physical न हलवता मनातच अबॅकसची प्रतिमा (Visualize) करून गणना केली जाते.
उदाहरणार्थ, 237 + 468 या गणनेत मुलं मनात मणी हलवतात आणि लगेच उत्तर शोधतात: 705.
या पद्धतीमुळे मुलांची Memory, Concentration, Visualization Skills, आणि Calculation Speed प्रचंड वाढते.
Mental Abacus अभ्यासामुळे मुलं मोठ्या संख्यांची गणना काही सेकंदात करतात.
6 ते 14 वयोगटासाठी अबॅकस का महत्वाचा आहे?
अबॅकस हा फक्त गणित शिकवण्याचा साधन नाही, तर मुलांच्या मेंदूच्या संपूर्ण विकासासाठी एक प्रभावी मार्ग आहे. या वयोगटातील मुलांच्या मेंदूत Logic, Reasoning, Memory आणि Creativity यांचा विकास झपाट्याने होतो, म्हणून या काळात अबॅकस शिकणं अत्यंत महत्त्वाचं आहे.
1. मेंदूचा सर्वांगीण विकास
अबॅकस शिकताना Left Brain (ज्यामध्ये Logic, Math आणि Reasoning येतात) आणि Right Brain (Creativity, Imagination) दोन्ही सक्रिय होतात.
उदाहरण: मणी हलवताना मुलं गणिती समस्यांवर विचार करतात (Left Brain) आणि त्यात मणीनं तयार केलेल्या प्रतिमांची कल्पना करतात (Right Brain).
यामुळे मेंदू संतुलितपणे विकसित होतो आणि Problem Solving Skills सुधारतात.
2. वेग आणि अचूकता
अबॅकस शिकलेल्या मुलांची गणिती क्षमता खूप जलद होते.
उदाहरण: 237 + 468 = ? या प्रश्नावर काही सेकंदात उत्तर 705 येतं.
मोठ्या संख्यांची गणना करताना मुलांचा वेग वाढतो आणि Error Rate कमी होतो.
हे त्यांच्या Confidence Level वाढवण्यात मदत करते.
3. आत्मविश्वास वाढतो
शाळेत शिक्षकांच्या प्रश्नांना पटकन उत्तर देणे आणि मित्रांमध्ये Smart दिसणे – हे मुलांचा आत्मविश्वास वाढवते.
उदाहरण: वर्गात कोणी कठीण गणिती प्रश्न विचारला, तर अबॅकस शिकलेले विद्यार्थी लगेच उत्तर देतात, ज्यामुळे ते मानसिकदृष्ट्या समर्थ वाटतात.
4. लक्ष केंद्रीकरण (Concentration)
अबॅकस शिकताना मुलं रोज ठराविक वेळ शांत बसून सराव करतात.
हे सराव Focus आणि Concentration Power वाढवतो.
उदाहरण: एक मुलगा 15 मिनिटे Mental Abacus सराव करत असताना, त्याची एकाग्रता वाढल्याने तो शाळेतील इतर अभ्यासक्रमांमध्येही लक्ष केंद्रित करतो.
5. स्मरणशक्ती आणि कल्पनाशक्ती वाढते
Mental Abacus मध्ये मणी फक्त मनात हलवली जातात.
त्यामुळे मुलांची Memory अधिक मजबूत होते आणि Visualization Skills सुधरतात.
उदाहरण: 154 × 23 = ? या गणनेत मुलं मनात मणी हलवत उत्तर 3542 पटकन सांगतात.
यामुळे त्यांच्या कल्पनाशक्तीचा विकास होतो आणि गणिताबरोबरच इतर विषयांमध्येही सर्जनशीलता वाढते.
6. भविष्यातील स्पर्धा परीक्षेसाठी पाया
6 ते 14 वर्षं हा Golden Period मानला जातो, जेव्हा मुलांची बुद्धिमत्ता आणि संज्ञानात्मक क्षमता प्रचंड विकसित होते.
या वयोगटात शिकलेले कौशल्य आयुष्यभर उपयुक्त ठरते.
Mental Abacus शिकलेले विद्यार्थी भविष्यातील स्पर्धा परीक्षांसाठी, IQ टेस्टसाठी आणि गणिताशी संबंधित कौशल्यांसाठी सज्ज होतात.
अबॅकस शिकल्याचे फायदे
1. मुलांची प्रगती थेट दिसते
अबॅकस हा असा कोर्स आहे ज्यामध्ये पालकांना त्यांच्या मुलांच्या प्रगतीचा मागोवा घेता येतो. प्रत्येक आठवड्याला किंवा महिन्याला मुलं किती वेगाने गणना करू लागली आहेत, ते पालकांना स्पष्ट जाणवतं. शाळेत मुलं आत्मविश्वासाने उत्तरं देताना दिसली की पालकांना अभिमान वाटतो आणि त्यांना आपल्या गुंतवणुकीचं थेट फलित दिसतं.
2. रोजच्या अभ्यासात Discipline येतो
अबॅकस शिकताना रोज ठराविक वेळ सराव करावा लागतो. ही सवय हळूहळू मुलांच्या आयुष्यात शिस्त आणते. मुलं वेळेचं महत्त्व समजू लागतात, नियमित अभ्यास करतात आणि Self-Discipline विकसित करतात. हे गुण शालेय अभ्यासातच नाही तर पुढील आयुष्यातही उपयोगी पडतात.
3. गणिताची भीती कमी होते
अनेक मुलांना गणिताची भीती वाटते. पण अबॅकस शिकताना मणी हलवून खेळासारखं गणित शिकवलं जातं. त्यामुळे मुलं हळूहळू गणिताला घाबरणं सोडतात. पालकांना मुलांची ही भीती दूर होताना दिसते आणि ते निश्चिंत होतात की त्यांच्या मुलांना गणितात अडचण येणार नाही.
4. आत्मविश्वास आणि सकारात्मकता वाढते
अबॅकस शिकलेल्या मुलांचा Confidence वाढतो. मुलं शाळेत पटकन उत्तरं देतात, स्पर्धा परीक्षेत उत्तम कामगिरी करतात आणि मित्रांमध्ये Smart दिसतात. ही बदलती वृत्ती पालकांसाठी अत्यंत समाधानकारक असते कारण त्यांच्या मुलांचं Personality Development थेट दिसतं.
5. तणाव कमी होतो
शालेय अभ्यासाबाबत पालकांना नेहमी चिंता असते – मुलगा/मुलगी अभ्यास करतं का, परीक्षेत गुण मिळतील का? अबॅकस शिकल्यामुळे मुलं स्वाभाविकपणे अभ्यासाकडे आकर्षित होतात, त्यांचा Confidence वाढतो आणि निकाल सुधारतो. त्यामुळे पालकांचा तणाव कमी होतो आणि घरातील वातावरणही सकारात्मक होतं.
शालेय अभ्यासावर अबॅकसचा फायदे
1. गणितातील भीती कमी होते
अनेक विद्यार्थ्यांसाठी गणित हा सर्वात कठीण विषय मानला जातो. “बेरीज, वजाबाकी ठीक आहे पण गुणाकार-भागाकार आलं की घाम फुटतो” असं अनेक मुलं सांगतात. परीक्षेत प्रश्नपत्रिकेत मोठं उदाहरण पाहिलं की घबराट होते. पण अबॅकस शिकल्यामुळे ही भीती हळूहळू नाहीशी होते.
उदाहरण द्यायचं झालं तर, “478 + 369 – 254” सारखं उदाहरण पाहून आधी मुलं गोंधळायची. पण अबॅकसच्या सरावामुळे तेच उदाहरण काही सेकंदात सोपं वाटू लागतं. अशा रीतीने अबॅकस विद्यार्थ्यांना गणिताशी मैत्री करून देतो.
2. उत्तरं अचूक आणि झपाट्याने मिळतात
शाळेत किंवा स्पर्धा परीक्षेत वेळेचं खूप महत्त्व असतं. एक उदाहरण नीट सोडवायला जास्त वेळ घेतला तर उरलेले प्रश्न रिकामे राहतात. अबॅकस शिकलेल्या मुलांची गती इतकी वाढते की ते मोठ्या संख्यांची बेरीज-वजाबाकी सेकंदात करतात.
उदा. 6वीतल्या एका विद्यार्थिनीला 100 उदाहरणांचा प्रश्नसंच दिला होता. साधारण विद्यार्थी 30-35 मिनिटं घेतात, पण अबॅकस शिकलेल्या त्या विद्यार्थिनीने तो प्रश्नसंच 15 मिनिटांत पूर्ण केला आणि जवळपास सगळे उत्तरं बरोबर होती.
3. इतर विषयांसाठी जास्त वेळ मिळतो
गणितात वेळ वाचल्यामुळे विद्यार्थ्यांकडे इतर विषयांचा अभ्यास करण्यासाठी अतिरिक्त वेळ मिळतो. विज्ञान, इतिहास, भूगोल, इंग्रजी सारख्या विषयांना ते अधिक लक्ष देऊ शकतात. गणिताची भीती संपल्यावर मुलांचं मन एकाग्र होतं आणि ते अभ्यासात पुढे जातात.
एका पालकांनी अनुभव सांगितला की, “पूर्वी माझं मूल फक्त गणितावर जास्त वेळ घालवायचं, तरीही गुण कमी यायचे. पण अबॅकस शिकल्यावर गणित पटकन सोपं झालं, आणि आता इतर विषयातही त्याचे चांगले मार्क्स येतात.”
4. परीक्षा आणि स्पर्धांमध्ये चांगली कामगिरी करता येते
अबॅकस शिकलेल्या विद्यार्थ्यांची स्मरणशक्ती आणि एकाग्रता खूपच चांगली असते. यामुळे ते शालेय परीक्षेतच नाही तर विविध स्पर्धा परीक्षांमध्ये, ऑलिंपियाड्समध्ये, क्विझ स्पर्धांमध्ये सहज यश मिळवतात.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)
प्रश्न 1: अबॅकस शिकल्याने खरंच गणित सुधारतं का?
हो, अबॅकस सरावामुळे मुलं चारही प्रकारच्या गणना (Addition, Subtraction, Multiplication, Division) खूप वेगाने करतात.
प्रश्न 2: अबॅकस फक्त गणितापुरताच आहे का?
नाही, त्याच्यामुळे स्मरणशक्ती, एकाग्रता, आत्मविश्वास आणि शिस्त सुधारते.
प्रश्न 3: शिकायला किती वेळ लागतो?
साधारण 6 महिने ते 2 वर्षं. मुलाच्या सरावावर परिणाम अवलंबून असतो.
प्रश्न 4: 13-14 वर्षांच्या मुलांसाठी उपयोगी आहे का?
हो. या वयातसुद्धा Mental Calculation आणि Concentration खूप सुधारते.
अबॅकस हा फक्त गणित शिकवण्याचं साधन नाही, तर तो मुलांच्या मेंदूचा, व्यक्तिमत्वाचा आणि आत्मविश्वासाचा विकास करणारा एक प्रभावी मार्ग आहे. 6 ते 14 वर्षं हा वय शिक्षणासाठी अत्यंत महत्वाचा असतो. या काळात अबॅकस शिकवलं, तर मुलं गणितात पारंगत होतात आणि इतर विषयांमध्येही उत्कृष्ट कामगिरी करतात. पालकांनी मुलांना अबॅकस शिकण्याची संधी दिली, तर ते फक्त गणितात नाही तर आयुष्याच्या प्रत्येक क्षेत्रात आत्मविश्वासाने पुढे जाऊ शकतात.
जर या लेखासंबंधी काही अडचणी किंवा शंका असतील, तर कृपया कमेंट बॉक्समध्ये नक्की विचारावे. तुमच्या समस्यांचे समाधान करण्यासाठी आम्ही तत्पर आहोत. हा लेख तुम्हाला कसा वाटला, याबद्दल तुमचे मत कमेंटद्वारे कळवायला विसरू नका !